ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਮਈ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ 1999 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਜੰਗ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕਾਰਗਿਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐੱਲ.ਓ.ਸੀ) ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਪਿਛੋਕੜ:
ਇਹ ਟਕਰਾਅ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ। ਯੁੱਧ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਇਲਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਰਣਨੀਤਕ ਉੱਚ ਉਚਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਚੌਕੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ:
ਘੁਸਪੈਠ: ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਕਾਰਗਿਲ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਈ ਚੋਟੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ’ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਸਮੇਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ: ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।
ਨਤੀਜਾ:
ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੰਟਰੋਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਇਸ ਨੇ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਨ। ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਫੌਜੀ ਰੁਖ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਇਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ:
ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦਾ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਵਧਿਆ ਫੌਜੀਕਰਨ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ।
ਪੰਜਾਬ ਨੇ 1999 ਦੀ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਦਰਭ ਦੋਵਾਂ ਪੱਖੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।
ਫੌਜੀ ਯੋਗਦਾਨ: ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਲੰਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਰਗੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ।
ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ: ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਹਾਇਤਾ: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ। ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ: ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਮੇਤ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰਣਨੀਤਿਕ ਮਹੱਤਵ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਰਗਿਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਢੁਕਵਾਂ ਸੀ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਫੌਜੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ।
ਕਾਰਗਿਲ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਫਹਿਰਿਸਤ:-
ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ)
ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਗ੍ਰੇਨੇਡੀਅਰ)
ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਬਨਭੌਰਾ (ਨਾਇਕ)- ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ
ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ…. (ਲੈਂਸ ਹੌਲਦਾਰ)
ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ…. (ਨਾਇਕ)
ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ
ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸੂਬੇਦਾਰ)
ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ (ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ)
ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਦਰਸਨ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਦੇਸਾ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਗ੍ਰੇਨੇਡੀਅਰ)
ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ….ਪੀ.ਟੀ.ਆਰ
ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ (ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ)
ਗੁਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਗ੍ਰੇਨੇਡੀਅਰ)
ਗੁਰਮੇਜ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਨਾਇਕ
ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ (ਗ੍ਰੇਨੇਡੀਅਰ)
ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਹਰਮਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਮੇਜਰ)
ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੀ.ਟੀ.ਆਰ
ਜਸਕਰਨ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ… (ਸਿਪਾਹੀ)
ਜੇਡੀਐਸ ਧਾਲੀਵਾਲ (ਮੇਜਰ)
ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸੂਬੇਦਾਰ)- ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ
ਕੇ.ਜੀ.ਸਿੰਘ (ਮੇਜਰ)
ਕਮਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਹੌਲਦਾਰ
ਕਰਮ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ (ਸੂਬੇਦਾਰ)-ਵੀਰ ਚੱਕਰ
ਕੋਮਲ ਸਿੰਘ (ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ)
ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ (ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ)
ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ (ਸੂਬੇਦਾਰ)
ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)- ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ
ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ (ਸੂਬੇਦਾਰ)
ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ (ਨਾਇਕ)
ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਨਾਇਕ)
ਪਵਨ ਸਿੰਘ ਰਾਈਫਲਮੈਨ
ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ…. (ਨਾਇਕ)
ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਂਸ ਨਾਇਕ
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ…. (ਨਾਇਕ)- ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ
ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ…. (ਲੈਂਸ ਨਾਇਕ)
ਰਸ਼ਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਨਾਇਕ)
ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ (ਨਾਇਕ)
ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ (ਸੂਬੇਦਾਰ)
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ (ਸਿਪਾਹੀ)
ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)
ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ (ਹਵਲਦਾਰ)