ਪਟਿਆਲਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ‘ਰੋਇਲ ਸਿਟੀ’ ਜਾਂ ‘ਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਹਿਰ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਖ਼ੇਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜੋ 1763 ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਅਤੇ ਗੈਲਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਟਿਆਲਾ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਕੇਂਦਰ
ਅੱਜ, ਪਟਿਆਲਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਵੱਕਾਰੀ ਵਿੱਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਖਾਣਾ
ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸਵਾਦ ਪਕਵਾਨਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਉੱਤਮ ਰਸੋਈ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ।
ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪਨੀਰ: ਟਮਾਟਰ, ਪਿਆਜ਼, ਕਰੀਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਬਣੀ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਕਰੀਮੀ ਗ੍ਰੇਵੀ ਵਿੱਚ ਪਕਾਇਆ ਗਿਆ ਪਨੀਰ (ਭਾਰਤੀ ਪਨੀਰ) ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਕਵਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਾਨ ਜਾਂ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਨੀਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਚਿਕਨ, ਕ੍ਰੀਮ, ਮੱਖਣ ਅਤੇ ਮਸਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਦ ਤਰੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੋਇਲਿਟੀ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਪਕਵਾਨ ਹੈ।
ਲੱਸੀ: ਲੱਸੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਹੀਂ ਅਧਾਰਤ ਪੇਅ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਲਾਇਚੀ ਨਾਲ ਸੁਆਦ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਆਨੰਦ ਲਈ ਮਲਾਈ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਬੂਲੀ ਮਸਾਲਾ ਛੋਲੇ: ਇਹ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਅਤੇ ਤਿੱਖੀ ‘ਗ੍ਰੇਵੀ’ ਵਿੱਚ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਦਰਕ, ਲਸਣ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸੁਆਦਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਟੂਰੇ ਜਾਂ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਟਿਆਲਾ ਸਾਗ: ਪਟਿਆਲਾ ਸਾਗ ਦਾ ਮਤਲਬ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪਕਵਾਨ ਤੋਂ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਲਕ ਅਤੇ ਸਰ੍ਹੋਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਮਸਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕਰੀਮ ਜਾਂ ਮੱਖਣ ਨਾਲ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਸਾਗ ਆਪਣੇ ਵਧੀਆ ਸਵਾਦਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ ਨਾਲ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਟਿਆਲੇ ਦੀ ਮਿਠਾਸ
ਪਟਿਆਲਾ ਜਲੇਬੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿੱਠਾ ਪਕਵਾਨ ਹੈ ਜੋ ਚਾਸ਼ਨੀ (ਸਿਰਪ) ਵਿੱਚ ਭਿੱਜੇ ਹੋਏ ਡੂੰਘੇ ਤਲੇ ਹੋਏ ‘ਬੈਟਰ’ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਆਪਣੀਆਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸਦਾਰ ਜਲੇਬੀਆਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਚਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਠਾਈ ਜਾਂ ‘ਸਨੈਕਸ’ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੋਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸੁਆਦੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਰਸੋਈ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਇਸ ਦੀ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਦੀ ਨਿੱਘ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ‘ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਪੱਗ’, ‘ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਸਲਵਾਰ’, ‘ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਾਹੀ ਸੂਟ’ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ‘ਨਾਲੇ’ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਪਰਚਮ ਬੁਲੰਦ ਹਨ।